TUVA DESTANI HUNAN-KARA
(Giriş • Metin • Aktarma • Dizin-Sözlük)
EMİN ERDEM ÖZBEK
“Babasının görmediği yeri
Oğlu görmeli,
Annesinin görmediği yeri
Kızı görmeli,
Kısrağın görmediği yeri
Kulun görmeli” diyerek yola çıkan Arzılan-Kara atlı Hunan-Kara’nın macerası.
Güney Sibirya bölgesi Türk halklarından Tuvaların, tıpkı diğer Türk boylarında olduğu gibi, köklü ve zengin bir destancılık geleneği vardır. Tuva destanları arasında en hacimlilerden biri olan Hunan-Kara, mitolojik öğeler bakımından zengin bir eserdir. Araştırmacılar tarafından destan hakkında “mitolojiyle destansı anlatım özelliklerinin bir araya geldiği, anlatı motiflerinin iyi temsil edildiği bir eser” tespiti yapılır. Destan, Tuva destan geleneğinin önde gelen anlatıcılarından Oorjak Çançı-Höö’den (1895-1962) derlenmiştir. Yetenekli ve repertuvarı geniş bir anlatıcı olan Çançı-Höö’yü destan anlatımı sırasında izleyenler onunla ilgili gözlemlerini; “Çançı-Höö, gözlerini yumup destan anlatırken bu dünyayı unutup destan dünyasına geçer gibidir. Destanın kahramanı hâline gelir, âdeta onunla birlikte yolculuk yapar…” şeklinde aktarmışlardır. Anlatıcı, 1995 yılında, doğumunun 100. yıl dönümü sebebiyle Tuva Cumhuriyeti yazarlar birliğinin üyesi ilan edilmiştir.
“Giriş”, “Metin-Aktarma” ve “Dizin-Sözlük” bölümlerinden oluşan kitabın “Giriş” bölümünde Tuvalar hakkında genel bilgiyle, destanın daha iyi anlaşılmasını sağlayacak birtakım notlar, açıklamalar yer almaktadır. Türkiye Türkçesine aktarmayla birlikte ayrıntılı bir gramatikal sözlük-dizininin de bulunduğu bu çalışmanın alana ve ilgililere faydalı olması dileğiyle.