ULPAN
GABİT MÜSİREPOV
Bir toplumun gelişmişlik düzeyi, kadının o toplumdaki konumuyla ilintilidir. Dünya tarihine
bakıldığında, 19. yüzyıl dünyanın her yerinde kadın aydınlanmasının önemli bir mesele haline
geldiği ve bu konuda mücadelenin başladığı bir dönemdir. Bu dönemde Batı’da kadın
aydınlanması mücadelesi verilirken, Türk dünyasında da özellikle İsmail Bey Gaspıralı’nın
yenilikçi hareketi içinde kadın aydınlanmasına büyük önem verilmiştir. İsmail Bey Gaspıralı’ya
göre de kadının toplumsal konumu, o toplumun gelişmişlik düzeyini yansıtır. İşte Ulpan
romanının başkahramanı Ulpan da Kazak toplumsal hayatındaki ve genel Türk algısındaki
pasif olmayan, her zaman toplumsal hayata aktif olarak katılan Türk kadınını temsil
etmektedir. Batı’da hemcinsleri sokaklara dökülerek “kadın” kimlikleriyle hayatta var olma
mücadelesi verirken ve hakkını eylemlerde ararken, Kazak kadını Ulpan’ın Kazak bozkırında
halkını idare ettiğini, resmi toplantılara katılarak halkını temsil ettiğini, karar verme, anlaşma
yapma yetkisine sahip olduğunu görmekteyiz. Tanınmış Kazak yazarı Gabit Müsirepov Ulpan
romanında, işte lider ruhlu bu Kazak kadınını ele almıştır. Müsirepov’un Ulpan romanını
okurken, Kazak tarihindeki ileri görüşlü, lider, akıllı, feraset sahibi, akrabasına, çevresine,
halkına karşı yakın ve samimi olan “halk anası” Ulpan’ın hayatına şahitlik edeceksiniz. Onun
şahsında, kendi ayakları üzerinde durabilen, güçlü bir kadın kimliğine sahip olan ve toplumun
her alanında var olan özelde Kazak kadınını genelde ise Türk kadınını gözlemleyeceksiniz.