Kardeş Kalemler 199. Sayı Temmuz 2023

Sevgili Okuyucu; \n \nİsmi, yaşadığı dönemin remzi olan şahsiyetler vardır. İşte Ayaz İshakî onlardan biridir. 19. Yüzyılın sonu \nile 20. Yüzyılın ilk ayarısında yalnızca doğup yetiştiği İdil Ural bölgesinde değil bütün Türk Dünyasında \nhatta onu da aşacak şekilde onun ayak izlerini takip etmek mümklündür. Bu izler Fransa’dan, Japonya’ya \nkadar uzanan geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Finlandiya, Almanya, Polonya, Mançurya, Çin, Kore, \nPetersburg, Moskova, Kudüs … adeta eski kıtada ayak basmadığı yer yok gibidir. \nOnun doğduğu yıllarda Çistay köyü ve çevresi Tatar halkına ve Türk dünyasına has evlatlar yetiştirip \nhizmete gönderen bir ilim ve kültür ocağı gibidir. Hem anne hem de babası dönemin iyi eğitimli \nçevrelerinde saygın insanlarıdır. Ailede aldığı eğitimin ardından Çistay Medresesi ve Samara’da \nHüseyniye Medresi Ayaz’ın, gelecekte kaderi olacak karakteri ve fikri yapısının temellerini atar. Sonraki \nyıllarda kendisine Cumhurbaşkanlığı adaylığı teklif edilecek Sadri Maksudî ile de dostlukları bu dönemde \nbaşlar. Kabrinin onun yanında olmasını isteyecek kadar çok sevdiği Yusuf Akçura ile bağlantılar da Sadrî \nMaksudî aracılığı ile olur. Sadri Maksudî ve Yusuf Akçura Paris’te doktora yaptıkları sırada bir küçük \nodada birlikte kalırlarken Ayaz İshakî’nin hikayelerini okur ve fikirleriyle tanışır. \nAma beni en çok etkileyen Gülsüm’le olan ağabeyliğidir. \nBalkan Savaşlarında, Türk dünyasından Osmanlı ordusunda savaşmak için giden erkekleri görünce \nPetersburg’da okullarını bırakıp cepheye gidemesek de hastanede yaralılara yardım ederiz diyerek \nİstanbul’a gelen genç kızların lideri Gülsüm’ün “ağabeyi”dir İshakî. \nMücadele! Mücadele! Mücadele! \nMücadele onun kaderidir. \nKaçsa da o kaderini kovalar. \nİzin verilmediği için bir gemi kiralanıp gemide yapıolan I.Rusya Müslümanları Kongresinde, yaşı daha \nileri olan İsmail Gaspıralı, Abdulreşit İbrahim, Ali Merdan Topçubaşı gibi diğer delegeler, 27 yaşında \natak, cesur İshakî’yi almadan limandan ayrılırlar. Ayaz bir tekne kiralayıp gemiye yetişir ve Kongreye \nkatılır. \nAyaz İshakî, gemiyi değil kaderini kovalamaktadır. \nBu uğurda teşkilatlar kurdu, kurulu olanlara katıldı. Tatarlar için, İdil Ural Türklüğü için, Türk Dünyası \niçin “Yeni Yol” arıyordu, yeni bir millî yol. \nTürkiye’de onun ilk yazıları İstiklal Şairimiz Mehmet Akif Ersoy’un yayıncıları arasıdan olduğı Sırât-ı \nMüstakîm’de yayınlandı. İmzası Kazanlı Ayaz’dı. 1908’de İstanbul’da kurulan Türk Derneği’nin ilk kırk \nüyesi arasında yer aldı. \nVe bu yıl onun doğumunun 145. Yılı. \nEmin olun ki, Ayaz İshakî’nin ruhaniyeti bugün de mücadelesine devam ediyor. \nOnun adı hâlâ İdil-Ural kavramıyla birlikte anılıyor ve İdil Urallıları bir araya getirmeye devam ediyor ve \nher zaman olduğu gibi Türk Dünyası için millî yolu işaret ediyor. \nKardeş Kalemler Dergisinin Doğumunun 145. Yılında Ayaz İshakî sayısının hazırlanmasında emeği \ngeçen bütün bilim adamı, yazar ve çevirmenlerimize teşekkür ediyorum. \nKıymetli Okuyucu, \nGeçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz Türk kültürüne önemli hizmetleri olan araştırmacı, Türkiye Cumhuriyeti \nLiyakat Nişanı sahibi Prof. Dr. Cornell Fleischer’in ardından, değerli bilim, kültür ve devlet adamı \nProf. Dr. Mustafa İsen’in yazısını da sizlere takdim ediyoruz. \nRuhları şad olsun! \nYakup Ömeroğlu